|
مضامین و معانى قرآن بسیار متعدد و متنوع و درهم تنیده و سرشار از طراوت تکرار است .
در قـرآن توحید و دعوت به اندیشه درباره خداوند و دعوت به ایمان , با نهى و نفى شرک و نفاق و ارتـداد , بـا انکار آلهه و تخطئه شیطان و بت پرستى و اشاره به گوشه هایى از قصص انبیاء از آدم تا خـاتـم (ص ) و اشـاره به گوشه هایى از زندگى و پرسشهاى عادى عربهاى معاصر پیامبر (ص ) از جـمله درباره اهله قمر یا حتى مسائلى چون حیض , و وعظ و پند در باب گذران و لهو و لعب نما بـودن زنـدگـى و مـظـاهر آن چون مال ( با نهى از مال پرستى و مال اندوزى ) و تجملاتى چون داشـتـن پسران و نازیدن به باغ و بستان , تا اشاراتى درباره وحى و تنزیل و تاویل قرآنى تا احکامى فقهى چون تنظیم میراث و تعیین سهم الارث و تازیانه زدن به زناکاران و بریدن دست دزد و انواع تـحـلیلها و تحریمها و احکام اخلاقى چون دستگیرى از بینوایان و اطعام مساکین تا رعایت حقوق والـدین و احترام فوق العاده به پدر و مادر , و نهى از مفاسد و رذایل اخلاقى , چون کشتن فرزندان از تـرس فـقـر یا حمیت جاهلیت , و رباخوارى و توصیه مکارم اخلاق از صدق و اخلاص تا توصیف فـرشـتـگـان و اعمال آنان و دهها و صدها موضوع دیگر در هم تنیده است , و طبق ساختار ظاهرا نـاپـیـوسته یا گسسته پیوند قرآن مجید که در بخش پیشین به آن اشاره کردیم , همه و همه در کنار همدیگر آمده اند. نتیجه آنـکه مضامین اصلى قرآن عبارت است از
1 ) اشاره به وقایع تاریخى ( غزوات , هجرت رسـول اللّه - ص - و نـظایر آن ) ,
2 ) قصص انبیاء و حکایات دیگر ,
3 ) اندیشه توحیدى و دعوت به ایـمان و اسلام ,
4 ) نهى از شرک و نفاق ,
5 ) معاد شناسى ( توصیف عوالم اخروى و حیات پس از مرگ ) ,
6 ) فرشته شناسى ( نیز شامل بحث درباره شیطان و شیاطین و جن ) ,
7 ) احکام فقهى ,
8 ) احـکـام اخلاقى ( اعم از وعظ و ارشاد و انواع امر به معروف و نهى از منکر ) ,
9 ) توجه دادن به آیات الهى و شگفتیهاى آفاق و انفس ( که شباهت به برهان نظم یا اتقان صنع دارد ) ,
10 ) اشاره به شـرایـع پـیشین و کتب و صحایف آسمانى ,
11 ) داستان آفرینش و خلقت انسان , و انسان شناسى روان شناسانه .
تـنـوع و تعدد موضوعات و مضامین قرآن مجید تا به حدى است که فهرست موضوعى قرآن که فـقـط سرعنوانهاى موضوعى را به نظم الفبایى با اشاره به نام سوره و شماره آیه ( یعنى بدون نقل آیـات قـرآنـى ) در بـر دارد حـجمش به اندازه خود قرآن است ( ـ فرهنگ موضوعى قرآن مجید , تدوین کامران فانى و بهاءالدین خرمشاهى ; همچنین فهرس المطالب , تدوین محمود رامیار ). | 
